باسمه تعالي
گزارش برگزاری اولین نشست کانون زبان فرهنگ انگلیسی
اولین نشست کانون زبان فرهنگ انگلیسی با حضور تعدادی از مترجمان، محققان و کارشناسان و فعالان امور ترجمه در تاریخ 9/7/1392 از ساعت 14 الي 16 در محل سالن کنفرانس ساختمان شهید رحیمی برگزار شد.
در ابتداي اين نشست حجه الاسلام و المسلمین بهمن اکبری رییس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انساني ضمن خوش آمدگويي به حاضرين به تشريح وظايف مركز در ساحت سیاستگذاری، آموزش مترجم ،ترجمه و نشر پرداخت و افزود سیاستگزاري در ابعاد حمایتی،هدایتی و نظارتی از جمله تكاليفي است كه شوراي عالي انقلاب فرهنگي و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي به طور جد از ما انتظار فعاليت جدي در اين حوزه و ساماندهي امور را دارند.
وي افزود کانون های زبان فرهنگ به مثابه اتاق های فکر هستند كه اعضاي آن با پيشنهادات و نظرات صائب خود ما را در تعيين اولويت هاي ترجمه با توجه به نوع محتوا و ذائقه و نياز مخاطبين ياري مي دهند.اينكه ترجمه كدام اثر و يا توليد كدام محتوا براي كدام مخاطب در حوزه فرهنگي تعريف شده در اولويت است از پرسش هاي جدي اين كانون ها مي باشد. همچنين شناسايي و تشخيص مترجم مناسب براي ترجمه متن مورد نظر ،تعيين محل انتشار و ناشر مناسب از ديگر وظايف اين كانون هاست. در کنار آن نقد و ارزشیابی آثار ترجمه شده از جمله اقداماتی است که از كانون هاي زبان فرهنگ مورد انتظار مي باشد. لذا در این مسیر تلاش خواهیم کرد تا از نظر و همفکری و مشارکت علمی اساتید و صاحبنظران استفاده نماييم.
سپس دکتر محمود کریمی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) اظهار داشت: با عنايت به وظايف مرکز ساماندهی ترجمه و نشر بررسی چند اصل از اهميت زيادي برخوردار است:
اول از همه مساله نیازسنجی برای مخاطبان و راهکار های آن و شیوه های تاثیرگذاری در مخاطب و ابزار ها و وسایلی که می تواند ما را به اهداف نزدیک کند اهمیت می یابد. گاهی باید از راه اسلام شناسی وارد شد و گاهی از راه ایران شناسی که در هر دو، تصویر ایران و اسلام و شیعه به شکل موثري معرفی شود، از لوازم نياز شناسي این است که با منابع و زبان فرهنگ و مشخصه های فرهنگی مناطق آشنا شویم و با توجه به آن برنامه ريزي كرده و حتي شيوه نامه هاي ترجمه تهیه کنیم.
شناسایی مراکز نشر و ناشران و مراکز توزیع هم مهم است.
از كارهاي با اهميتي كه در داخل كشور بايد صورت گيرد شناخت انواع پژوهش هایی است که قابل ترجمه هستند. در این باره بررسی پایان نامه ها و ویراست فرهنگی آن ها و نيز مقالات مجله های علمی یکی از چند کاری است که باید مطابق با اولويت هاي تعيين شده انجام پذيرد.
در ادامه جلسه دکتر فواد ایزدی عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران نظرات خود رابه شرح زیر بیان داشت:
تجربه نشان داده است بسياري از کتابهايی که در ایران ترجمه می شده و به دست خوانندگان آن در آمریکا می رسیده معمولا چندان قابل استفاده نبوده است. ما بايد نسل جوان مسلمان را که نسل دوم و سوم محسوب می شود مخاطب اصلی خود بدانیم. نسل اول یا قدیمی به زبان مادری نیازش را رفع می کند اما نسل های بعدی بیشتر مورد توجه ما هستند. باید اذعان کرد که کتاب های ترجمه شده در ایران به چند دلیل کارایی و تاثیرگذاری کافی را نداشته است:
1 - ترجمه خوب و روان نبوده و از مترجمان توانمند استفاده نشده و استفاده آن ها برای مخاطب ثقیل است.
2- متون ترجمه شده با توجه به ذهن و زبان مخاطب خارجي كه علي القاعده مخاطب اصلي است نوشته نشده بلکه مخاطب خودي را هدف قرار داده است لذا سوال ها و دغدغه های مخاطب در نظر گرفته نشده است.
گاه منظور از ترجمه، تبليغ و ترويج انديشه يك شخصيت علمي است مثل حضرت امام(ره) يا شهيد مطهري كه بسيار لازم و ضروري است ولي در بسياري مواقع نبايد تنها به ترجمه بسنده كرد بلكه بايد با توجه به نياز مخاطب توليد محتوا نمود.
هنوز ساختار سياسي جمهوري اسلامي ايران به گونه اي كامل و درست براي دنيا تبيين نشده است . شبهات غربی ها و موضوعاتی مانند دموکراسی و دیکتاتوری که بهانه هجمه تبلیغاتی غرب علیه ما هستند را با این متون موجود نمی توان پاسخ گفت. بسیاری از محتواهای داخلی به طور كامل مناسب ترجمه نیستند بلكه بايد پس از احصاء و بررسي اين متون با توجه به شبهات و دغدغه هاي مخاطبين محصولي جامع و جذاب توليد كرد.
در امر توزیع و نشر براي اروپا و آمريكا می توان از آمازون استفاده كرد و براي مناطق ديگر نيز مثل آسيا از راهكارهاي مناسب خود بهره برد
از نظرات و مشاوره نسل دوم و سوم که به ایران رفت و آمد می کنند و همچنين از افراد خارجي در ایران مانند دانشجويان جامعه المصطفی(ص) و يا ديگر دانشگاه ها که در حال تحصیل هستند به عنوان كساني كه هم به نيازها و هم به ذائقه مخاطبين آشنا هستند استفاده شود.
در ادامه نشست حسین کرمیار مترجم متون در حوزه علوم انساني در اظهارات خود ضمن اشاره به سخن معروف کارنگی که می گوید اگر مي خواهي ماهي صيد كني از كرم استفاده كن كه ماهي آن را دوست دارد و نه توت فرنگي كه خودت دوست داري مي افزايد در بحث مخاطب شناسی هم چنین حالتی وجود دارد. بدون شناخت مخاطب نمی توانیم به هدف مورد نظر دست يابيم.
دیگر این که در امر ترجمه تنها دانستن زبان و يا داشتن مدرك كافي نيست بلكه از همه مهم تر تجربه است.
دکتر محسن شجاع خانی مترجم متون دینی و فرهنگی در ادامه بیان داشت به نظر من بايد ضمن بررسي فعاليت هاي انجام شده در گذشته و تعيين اهداف آينده و تعيين شيوه ها و راهكارهاي درست براي وصول به اين اهداف كارگروه هاي عملياتي براي به جامه عمل درآوردن تصميمات راه اندازي كنيم.وي ضمن تاكيد بر لزوم ارائه الگوهاي صحيح در امر ترجمه متون بر توليد محتوا تاكيد مي كند و مي گويد آنچه يك كتاب را به چاپ مكرر مي رساند محتواي مناسب است. وي ادامه مي دهد واقعیت این است که تولیدات داخلی مناسب عرضه در خارج از کشور نیستند. اگر به مسیحیت نگاه کنیم می بینیم که مسیحیان در زمینه های مختلف، در اقتصاد، در روانشناسی و....، و حتی در دیگر امور روزمره زندگی به سراغ آموزه های مسیح می روند و از آن درمان دردهایشان را جستجو می کنند صرف نظر از درستی و نادرست بودن روش های مسیحی باید گفت که ما در درمان و حل مشکلات از آموزه های اسلام ناب و غنی بهره لازم را نبرده ایم.
سپس دکتر حسین ملانظر مترجم و مدیر گروه مطالعات ترجمه دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت از ابتدای پيروزي انقلاب اسلامی در کشورمان و فعالیت بخش بین الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و تاسیس بنیاد اندیشه اسلامی و سازمان تبليغات اسلامي شاهد ترجمه های شتاب زده و همراه با اشتباهات ادبی بوده ایم که به مرور زمان وادار شده ایم که برای رفع مشکلات چاره جویی کنیم. در گذشته معلوم نبود که وظیفه ما نظارت است یا تولید. در مقاطعی تولید را متوقف کردیم و به امر نظارت روی آوردیم.
اینکه تولید در داخل کشور باشد یا در خارج نيز از موضوعات بحث برانگيز بوده است و اینکه آیا كار به ناشر داخلی سپرده شود يا ناشر خارجی؟ لذا در گذشته انتشارات الهدی در لندن تاسیس شد تا با انتقال نشر انگلیسی به خارج به کارایی آن افزوده شود.
همچنين مساله عدم مجوز ارسال و ممنوعیت ورود آثار به بعضی از کشور ها و هزینه بالای ارسال محصولات کار را با مشکل مواجه کرده بود که مدام در باره آن ها چاره اندیشی می شد.
در موضوع شناسایی مترجمان باید گفت که همكاري همه را مي طلبد. حجم بالای کار باعث می شود که در بحث مخاطب شناسی جدی باشیم.اطلاعات لازم از همه جنبه ها و نظر ها باید اخذ شود. زمان شناسی و شناخت ابزار ها و امکانات و موضوع توزیع در شبکه های اینترنتی مهم هستند. محصولات ما نبايد محدود به كتاب شود و فضای وب و مولتی مدیا و آپلود فیلم و مقالات و سخنرانی و تصاویر تاثیر گذار است. آمازون هم خوب است و مشابه آن را هم البته داریم.
در مورد مخاطب شناسي نبايد زيادي حساس باشيم. نگران نباشیم که کتاب های تخصصی مخاطب زيادي ندارد.چرا كه كيفيت مخاطب و توان اثر گذاري مخاطب نخبه در جامعه خود بسيار مهم است ولی باید به روش چاپ محدود روی بیاوریم تا توازن برقرار شود.
میراث فرهنگی، خبرنگاران و ایرانگردان خارجی و تولید آثار مناسب در این زمینه ها باید در جای خود با جاذبه هایی که دارند مدنظر باشد.
از نظر وظایف مراکز و نهاد ها باید موسسات موفق مثل جامعه المصطفی را در نظر گرفت. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی هنوز گرفتار طلسم تبلیغ است. تبلیغ را اصل قرار دادن و نیاز های واقعی را ندیدن و از محتوا دور شدن آفت شده است. اگر به سمت توليد محتوا برويم اثر گذاري بيشتري خواهد داشت.اگر بنا به تبليغ باشد بايد محتوا را تبليغ كنيم. اگر جايي لازمه توزيع مناسب يك اثر خوب حذف نام ما باشد بايد اين كار را انجام دهيم
در بحث تربیت نیرو باید جدی باشیم و خلا ها را پر کنیم.
برای حمایت مترجمان نيز باید راهی پیدا کرد.
دکتر محسن عظیمی اعتمادی پژوهشگر و مترجم پژوهشگاه فرهنگ،هنر و ارتباطات به تجربه و فعالیت علمی خود در مجله ثقلین انگلیسی اشاره کرد و اظهار داشت در داخل کشور کتاب با کیفیت مناسب تولید نشده و لازم است کار گروهی براي بررسي کار های تولید شده داخل تشكيل شود. به این وسیله می توان به ضعف ها پی برد.
نکته مهم این است که در تالیف اثر باید به زبان اثر توجه کرد. وقتی برای مخاطب خارجي ترجمه می کنیم بهتر است از مترجمي كه زبان هدف زبان مادري اوست استفاده كنيم. اغلب کسانی که در ایران ترجمه می کنند به صورت تجربی و با انگیزه اعتقادی وارد این کار شده اند و مدارج علمی را طی نکرده اند پس تربیت نیروهای دانشگاهی قابل اعتماد را باید مدنظر داشت تا مسیر کار را تضمین کنند.
برای استاندارد سازی کار باید هزینه کافی صرف کرد؛ ترجمه امري نسبتا گران است و كار خوب بهاي خود را دارد.
محمد یزدانی دانشجوی دکترای گروه مطالعات ترجمه دانشگاه علامه طباطبایی در ارائه نظر خود گفت: حجم بالایی از مبادلات فرهنگی به صورت الکترونیک است. سایت های مختلفی در حال فعالیت هستند به عنوان نمونه سایت gooroop.ir از سایت های محبوب اجتماعی در زمینه اطلاع رسانی است و امروز به نوعی به رقیب فیس بوک در داخل کشور تبدیل شده است.از این سایت می توان در پیدا کردن مخاطب و ارتباط با وي بهره برد.
در پايان جلسه مقرر گرديد تمامي پيشنهادات ارائه شده پس از اولويت گذاري به عنوان دستور جلسات بعدي كانون به تدريج مورد بحث و بررسي قرار گرفته و راهكارهاي اجرائي آنها پس از تصويب در برنامه هاي مركز قرار گيرد.