ریشه های انقلاب اسلامی

این اثر ارزشمند گرچه ابتدائاً به عنوان منبعی درسی برای دروس دانشگاهی نوشته شده، امّا در راستای افزایش معرفت و آگاهی نسبت به انقلاب اسلامی و ابعاد آن برای عموم به‌ویژه قشر جوان قابل استفاده و بهره‌برداری است. انقلاب اسلامی سال 1357 خورشیدی (1979 میلادی) به رهبری امام خمینی(ره) بر نظریه‌ی تازه‌تأسیس سکولاریسم (جدایی دین از سیاست) خطّ بطلان کشید و به یک‌باره محافل علمی و سیاسی دنیا را بر هم ریخت و محقّقان و پژوهش‌گران موافق و مخالف را وادار به مطالعه، بررسی و تحقیق در خصوص آنچه حادثه‌ی بزرگ قرن نامیده شد، نمود. کتاب «انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن» که نخستین کتاب علمی در موضوع انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) است و در همان دهه‌ی اوّل بعد از انقلاب اسلامی یعنی زمستان سال 1367 خورشیدی (1983 میلادی) منتشر شد، هنوز از همان طراوت و تازگی و سودمندی نخستین برخوردار است. این کتاب، از ابعاد مختلفی مورد توجّه است. یکی از ابعاد حائز اهمیّت آن، رویکرد فقه سیاسی و نگاه کاملاً عالمانه‌ی نویسنده به مباحث و مسائل است. کتاب انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، از یک پیش‌گفتار، چهار بخش و در مجموع شانزده فصل تشکیل شده است. نویسنده در بخشی از کتاب، فواید و برکات مطالعه پیرامون انقلاب اسلامی و دستاورد‌های آن برای ملل مسلمان و به‌ویژه ملّت مسلمان ایران را مورد بررسی قرار داده و تأکید می‌کند که انقلاب اسلامی نه تنها بزرگ‌ترین حادثه‌ی قرن در جهان، بلکه از مهم‌ترین فراز‌های تاریخ اسلام و پدیده‌ای شگفت‌انگیز و معجزه‌ای الهی‌ست که تجلّی قدرت لایزال خداوند ـ علی‌رغم قدرت‌های مادّی و شرایط بر حسب ظاهر غیرقابل تغییر سیاسی و اجتماعی ـ محسوب می‌گردد.

بخش اوّل کتاب که مباحث تئوریک انقلاب اسلامی و ماهیت آن را مطرح می‌کند، شامل سه فصل است؛ فصل اوّل آن معیار کهنه و نو بودن در انقلاب را از نگاه مکاتب مختلف و متفکّران اسلامی و غربی بررسی می‌کند. فصل دوم به بیان مفهوم انقلاب اسلامی می‌پردازد و فصل سوم ویژگی‌های انقلاب اسلامی را برمی‌شمارد. بخش دوم با عنوان ریشه‌های عقیدتی انقلاب اسلامی در سه فصل تدوین شده است. نویسنده در بخش سوم هم به بررسی ریشه‌های انقلاب اسلامی می‌پردازد امّا این بار ریشه‌های تاریخی موضوع را در ده فصل عنوان می‌کند. او سیر خود را از نهضت‌های شیعی زمان حضرات معصومین (ع) آغاز می‌نماید، سپس دولت‌‌های انقلابی تشکیل‌شده بعد از اسلام و نهضت‌های اسلامی تا دوران صفویه را بررسی می‌کند و در ادامه، ذیل فصل هفتم، به نهضت‌های اسلامی در قرن اخیر، و نیز در فصل هشتم به نهضت‌های اسلامی در تاریخ سیاسی قرن اخیر ایران، و در فصل نهم به بیان اوج جنبش‌های اسلامی در نهضت امام خمینی(ره) می‌پردازد. خاتمه‌ی این بخش، شامل بحث مبسوطی‌ست که روند قیام مردم و رویداد‌ها و حوادثی که تا پیروزی انقلاب اتّفاق افتاد را بیان می‌نماید و در بخش پایانی کتاب، علل و عوامل پیروزی انقلاب اسلامی مطرح می‌شود.