کتاب ترجمه‌ی قرآن؛ مبانی نظری و سیر تاریخی، متشکّل از سه بخش است: در بخش اوّل آن، مبانی نظری ترجمه‌ی قرآن مطرح، و آرای مختلف درباره‌ی جواز یا عدم جواز ترجمه و بیان متن قرآن به زبان‌های غیرعربی بررسی می‌شود. در بخش‌های دوم و سوم نیز به ترتیب، تاریخچه‌ای از ترجمه‌ی قرآن به زبان فارسی و زبان‌های دیگر ارائه می‌گردد. سپس مبانی و سیر تاریخ تفسیر موضوعی قرآن در چهار فصل مورد بحث قرار گرفته و تفسیر موضوعی، مراحل تفسیر موضوعی و روش تحقیق در تفسیر موضوعی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی بررسی می‌شود. در بخش دیگر این کتاب، ادلّه‌ی مخالفان و ادلّه‌ی نقلی و عقلی موافقان تفسیر موضوعی به طور مبسوط بیان شده و رابطه‌ی میان دو روشِ تفسیریِ ترتیبی و موضوعی و کمبود‌های تفسیر ترتیبی و برتری‌‌های تفسیر موضوعی و نیز بررسی روش تفسیر قرآن به قرآن و روش تفسیر موضوعی تبیین می‌گردد. در پایان این کتاب، بر راه‌گشا بودن تفسیر موضوعی برای مشکلات اقتصادی، اجتماعی سیاسی و... و فهم صحیح قرآن و سنّت تأکید شده و نویسنده به جمع‌بندی نظرات موافقان و مخالفان ترجمه‌ی قرآن پرداخته است.
بحث ترجمه‌ی قرآن در سال‌‌های حیات پیامبر(ص) و پس از آن، در دوران صحابه و تابعین، با فرض وقوع، قطعاً صورت فقهی و کلامی مشخّصی نداشته است. معتقدان به امکان و جواز ترجمه‌ی قرآن غالباً برخی وقایع حیات پیامبر(ص) از جمله ارسال نامه‌ی پیامبر(ص) را متضمّن جایز شمرده شدن ترجمه‌ی قرآن از سوی آن حضرت می‌دانند. در مقابل، مخالفان ترجمه‌ی قرآن، از جمله زرقانی، ارسال این نامه‌‌ها را مؤیّد جواز ترجمه‌ی قرآن نمی‌دانند بلکه نهایتاً آن را مستلزم تأیید ترجمه به معنای تفسیر به زبان غیرعربی می‌شمرند. زرقانی به علاوه، نشان داده است که این نامه‌‌ها حتّی مشتمل بر یک آیه‌ی کامل از قرآن نیستند و تنها برخی از عبارت‌‌های آن‌ها اقتباس‌‌هایی از قرآن است که حکم قرآن را ندارد.
|