این کتاب مشتمل بر شانزده فصل و مقدمه ای مفصل است که در آن اندیشه ها و رویکرد فلسفی و آثار خواجه نصیرالدین طوسی معرفی و تبیین شده است. نویسنده در مقدمه ی کتاب علاوه بر معرفی آثار خواجه در طب و نجوم، کیفیت و کمیت آثار خواجه را بر می شمارد و به نقش و تأثیر خواجه نصیر در حوزه ی سیاست و علم اشاره می کند که از آن جمله است: پذیرش مسئولیت دیوانی از سوی خواجه نصیر، ظهور اندیشمندان در عهد اسماعیلیان به واسطه ی حضور خواجه نصیر، و مقابله با خرافه در امور فهم سیاسی و حکومتی. در همین بخش هم چنین شاگردان خواجه و فلسفه ی او معرفی شده است. نویسنده در هر فصل از کتاب به یک مسأله ی فلسفی می پردازد و پس از ارائه ی نظرهای متفاوت، گفتار خواجه نصیر را می آورد که گفتاری فلسفی و گفتگو گونه است. دکتر دینانی معتقد است که خواجه فلسفه ی جدیدی ابداع نکرد، بلکه کاری که او کرد گشودن باب تفکر و گفتگوی فلسفی بود. او می نویسد خواجه نصیر با پیمودن راه گفتگو نه تنها جریان فکر فلسفی را از خطر سقوط نجات داد بلکه از این طریق به حفظ هویت ایرانی و احیای فرهنگ اسلامی نیز کمک کرد. بر این اساس، نویسنده می کوشد زوایای ناگشوده ای از خدمات علمی و فرهنگی خواجه نصیر را در حوزه ی فلسفه نمایان سازد. از مباحث کتاب می توان به این نمونه ها اشاره کرد: ماجرای برخورد نحو عربی و کلام اشعری با منطق و فلسفه، اندیشه ی اشاعره و جایگاه آن در جهان اسلام، خواجه نصیر در سنگر دفاع از فلسفه، و حکمت علمی در نظر حکیم طوس.
|